CÜMLENİN ÖĞELERİ BULUNURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DURUMLAR KONU ANLATIMI

CÜMLENİN ÖĞELERİ BULUNURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DURUMLAR KONU ANLATIMI

• Her zaman önce yüklem sonra özne bulunur. Bu iki öğeyi bulduktan sonra diğer öğelere geçebilirsiniz.
• Bulunan öğeler birbirlerine ulanacak.

Örnek: Ali seni dün sinemada görmüş.

Görmüş: Yüklem, Gören kim? –Ali (Özne), Ali kimi görmüş? –Seni (Belirtili Nesne), Ali seni ne zaman görmüş? –Dün (Zarf Tümleci) Ali dün seni nerede görmüş? –Sinemada (Dolaylı Tümleç)

• Herhangi bir öğe bir tek sözcükten oluşabileceği gibi birden çok sözcükten, sözcük gruplarından da oluşabilir.

Örnek: Yaşam denizinde uzun uzun kulaç atmış bir insanın yalın ve sıcak anlatımıydı bizi etkileyen.

Yüklem Grubu                                                                 Özne

• Sözcük grupları (tamlamalar, deyimler, birleşik sözcükler, eylemsi grupları, sayı grupları…) öğeler bulunurken parçalanamaz.

Örnek: Hüsem burnundan soluyordu. (Deyimden oluşan bir yüklem)

• Devrik cümlelerin öğelerini bulmak için öncelikle kurallı cümle haline getirmemiz gerekir.

Örnek: Akşam geliyorum yanına. Akşam yanına geliyorum.

ZT         DT        Y

• Soru cümlelerinin öğelerini bulmakta zorlanırsanız, soruya cevap vererek öğelerini bulmayı deneyin.

Örnek: Ayşe buraya nasıl gelmiş? -           Ayşe buraya yürüyerek gelmiş.

Ö          DT              ZT              Y

• Hitaplar, ünlemler ve bağlaçlar; öğe dışı sözcüklerdir.

Örnek: Dostlarım, (Siz)    beni dinleyiniz.

Cümle Dışı Unsur – Gizli Ö.- B.li N. -     Y

NOT: Cümlede vurgulanmak istenen öğe her zaman yüklemden önce getirilir; ancak –mi? soru edatının kullanıldığı cümlelerde vurgu –mi? soru edatından önceki öğededir.

Örnek1: Yarın Isparta’ya gideceğiz. (DT görevindeki “Isparta’ya” kelimesi vurgulanmış.)

Örnek2: Yarın mı Isparta’ya gideceğiz? (Vurgu ZT görevindeki “Yarın” kelimesine kaymıştır.)

• Cümlede öğeler açıklayıcısıyla birlikte kullanılabilir.

Örnek: Sözü edilen kitabı, Yaban’ı, okumalısın.

B.li N               Açıklayıcısı