Sıfatlar(Ön Adlar)
Annem belediye doktoruydu. Penceresinden kavak ağaçları görünen bir sağlık ocağında çalışır, çoğu günler beni de yanında götürürdü. Orada tek çocuk olmanın krallığını yaşar, oyalanır; haşarılıklarımın, afacanlıklarımın hoş görüleceğini bilmenin kolaylıklarından fazlaca yararlanır, buna karşılık beni mıncıklamalarına, yanaklarımı pembeleştiren makaslar almalarına ses çıkarmazdım. Pencereden uzanır,uçuşan pamukçukları yakalamaya çalışırdım. Kavakları silkeleyen rüzgâr oyun arkadaşım olurdu. Koca bahçe, önümde mülkümmüş gibi uzanır, bense onu tasasız gözlerle izlerdim. Annemin masasında, güzel çerçeveler içinde benim ve babamın resmi dururdu. Gurur duyardım. Kocaman bir masası ve koltuğuvardı annemin. Annemi makamında daha çok severdim sanki, ya da sevgim başka bir boyut kazanırdı. (Murathan Mungan; Pamukçuklar)
Yukarıdaki parçada en az iki kelimeden oluşan ve koyu harflerle yazılmış olan kelime gruplarının ilk kelimelerinin yazılmadığını, son kelimelerin kaldığını düşünelim
Annem belediye doktoruydu. Sağlık ocağında çalışır, çoğu günler beni de yanında götürürdü. Orada çocukolmanın krallığını yaşar, oyalanır; haşarılıklarımın, afacanlıklarımın hoş görüleceğini bilmenin kolaylıklarından fazlaca yararlanır, buna karşılık beni mıncıklamalarına, makaslar almalarına ses çıkarmazdım. Pencereden uzanır, pamukçukları yakalamaya çalışırdım. Rüzgâr oyun arkadaşım olurdu.Bahçe, önümde mülkümmüş gibi uzanır, bense onu gözlerle izlerdim. Annemin masasında, çerçeveleriçinde benim ve babamın resmi dururdu. Gurur duyardım. Masası ve koltuğu vardı annemin. Annemi makamında daha çok severdim sanki, ya da sevgim boyut kazanırdı. Öncesindeki kelimeler çıkarıldığında kalanların anlamları eksilmiş oldu. Kelime anlamı olarak değil de cümleye kattığı anlam bakımından eksilme oldu.
Sağlık ocağı ç Nasıl bir sağlık ocağı?
Çocuk çKaç çocuk? Nasıl bir çocuk?
MakaslarçNnasıl makaslar?
Pamukçuklarıç Hangi pamukçuklar?
Rüzgârç Nasıl bir rüzgâr?
İşte, isimlerden önce gelerek onların anlamlarını sayı, renk, durum, hareket, biçim, yer, işaret ve soru yönlerinden tamamlayan; onları niteleyen ve belirten kelimelere ____________ denir.Bu iki kelimenin (sıfat ve isim) oluşturdukları kelime grubuna da ___________ denir ki bütün sıfat çeşitleriyle sıfat tamlaması oluşturulabilir.
Kolay iş, bu sorular, küçük çocuk, hangi ev, iki elma, üçüncü sınıf…
1. Niteleme Sıfatları
İsimlerin şeklini, durumunu, hareketini, rengini, kısacası kalıcı özelliklerini gösteren sıfatlardır. Nitelene sıfatları isimlere sorulan “nasıl” sorusunun cevabıdır:
Penceresinden kavak ağaçları görünen / bir sağlık ocağı
Sıfat ============= (Nasıl bir sağlık ocağı?)
uçuşan / pamukçuklar Güzel / çerçeveler
Sıfat (Nasıl pamukçuklar?) Sıfat (Nasıl çerçeveler?)
2. Belirtme Sıfatları
İsimleri sayı yönünden tamlayan; yerlerini işaret eden; özelliklerini belli belirsiz olarak bildiren; onlarınözelliklerini soran sıfatların tümüne belirtme sıfatları denir. Belirtme sıfatları varlıkların geçici özelliklerini bildirirler:
Bu adam, o adam, şuradaki adam, (herhangi) bir adam, bir (tane) adam, kaçıncı adam, hangi adam?…
Belirtme sıfatları alt başlıklara ayrılır:
a. İşaret Sıfatları
İsimleri __________ ederek belirten ve yerlerini bildiren sıfatlardır.
“bu, şu, o, öteki, beriki, böyle, şöyle…”
Bu soruyu kim cevaplayacak? Bu soruyu
Sıfat İsim
b. Sayı Sıfatları
İsimlerin sayılarını, bölümlerini, sıralarını, parçalarını kesin olarak belirten sıfatlardır. Sayı sıfatlarının çeşitleri şunlardır:
- Asıl sayı sıfatları:
Bir ev, üç defter, beş milyon, yedi kalem
- Sıra sayı sıfatları:
Birinci çocuk, onuncu ay, beşinci kitap
- Kesir sayı sıfatları:
Yüzde iki hisse, yarım porsiyon döner, çeyrek ekmek
- Üleştirme sayı sıfatları:
Üçer lira, beşer çocuk, altışar gün
c. Belgisiz Sıfatlar
İsimlerin sayılarını ve miktarlarını kesin olarak değil, yaklaşık, aşağı yukarı, belli belirsiz bildiren sıfatlardır.
“bir, birkaç, birçok, az, çok, biraz, birtakım, bütün, bazı, tüm, her, hiçbir, herhangi bir, kimi…
Kimi insanlar bazı sıfatlar herhangi bir zaman
B.Sıfat İsim B.Sıfat İsim Belgisiz Sıfat İsim
Not: Asıl sayı sıfatı olan “bir” ile belgisiz sıfat olan “bir” karıştırılabilir. “bir” kelimesi “tek” kelimesinin karşılığı ise asıl sayı sıfatıdır. Değilse belgisiz sıfattır:
“Bir çiçekle yaz olmaz bir tane çiçek.”Buradaki “bir” çiçeğin sayısını verdiği için asıl sayı sıfatıdır
“Onu bir akşam vakti gördüm.” Bu cümlede ise herhangi bir akşam vaktini belirttiğinden dolayı belgisiz sıfattır.
d. Soru Sıfatları
Soru sıfatları, isimlerin nitelik ve niceliklerini soru yoluyla öğrenmeyi amaçlayan, cevapları da herhangi bir sıfat olan kelimelerdir.
“ne, nasıl, nice, ne gibi, ne biçim, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi, ne türlü…”
Örnekler
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım.
Soru Sıfatı
Kaçıncı sınıfta okuyor?
Soru Sıfatı
Ne gün geleceğini söyledi mi?
Soru Sıfatı
Kaçar kişilik gruplar hâlinde gideceğiz?
Soru Sıfatı
Kaçta kaç hisse istersin?
Soru Sıfatı
Not: “ne” kelimesi sıfat, zarf ve zamir olarak kullanılabilir.
“Ne bakıyorsun?” cümlesinde fiile soru sorduğu için zarftır.
“Ne almak istiyorsun?” cümlesinde bir isimin yerine kullanıldığı için zamirdir.
“Ne gün geleceksin?” cümlesinde bir isime soru sorduğu için sıfattır.
“Ne iş yapıyordunuz?” cümlesinde bir isime soru sorduğu için sıfattır.
“Bugün ne çalıştık ama.” cümlesinde fiile soru sorduğu için zarftır .
Lütfen beğendiğiniz ve işinize yarayan yazılar hakkında yorumlarınızı yapınız..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder